Vertragen als verzetsdaad

Ambitie, groei, ontwikkeling, productiviteit, succes, prestatie, excelleren, doelen, carrière, doorzettingsvermogen, discipline, kapitalisme, consumptie, economie, status. 

Dit zijn de woorden die de huidige maatschappij omschrijven. Persoonlijk kijk ik hier niet zo positief tegenaan. Ik zou namelijk liever een opsomming zien als: 

Samenzijn, zorgzaamheid, harmonie, empathie, ontspanning, eenvoud, evenwicht, tevredenheid, inspiratie, kunstzinnigheid, speelsheid, authenticiteit, vrijheid, ontdekking, dankbaarheid, betekenis. 

Presteren wordt met de paplepel ingegoten 

Als kind worden we al klaargestoomd om het volgende tandwiel te worden in de economie. Het onderwijssysteem is grotendeels gericht op het behalen van prestaties, cijfers en het voorbereiden op de arbeidsmarkt. Er wordt veel nadruk gelegd op "het vinden van een carrière" in plaats van het ontwikkelen van de unieke vaardigheden of passies van een kind. Dit kan kinderen het gevoel geven dat hun waarde wordt gemeten aan wat ze bijdragen aan de economie in plaats van wie ze daadwerkelijk zijn.

Door de constante druk om te presteren, raken we langzamerhand uitgeput. We zijn altijd bezig met het volgende doel en vergeten te leven in het hier en nu. We hebben onszelf door de jaren heen een té hoge lat aangemeten. We moeten fulltime werken (het liefst in een hoge functie), onszelf blijven ontwikkeling door het volgen van opleidingen en cursussen, ons sociale leven onderhouden, huishoudelijke taken uitvoeren, drie keer week sporten voor optimale fitheid en daarnaast nog veel geduld en aandacht opbrengen voor het gezin. ''Klinkt fantastisch, waar mag ik tekenen?''

Ik ben vast niet de enige die steeds meer gejaagdheid en onvriendelijkheid ervaart onder de mensen. Ongeduld in de supermarkt. Dringen bij de paskamers in de kledingwinkel. Kortaf en onbeleefd ontvangen worden wanneer je ergens iets gaat drinken. Agressiviteit in het verkeer. Mensen die snel voorbij rennen, altijd kijkend op hun telefoon of horloge, alsof ze constant achter iets aanjagen. Ze lijken niet in staat om te vertragen en zijn gefocust op hun bestemming, niet op hun omgeving. Het lijkt alsof er zich bij een groot gedeelte van de mensheid onbewust stress aan het opbouwen is. Er is geen ruimte meer voor een vriendelijk praatje, omdat we allemaal op weg zijn naar ons volgende doel.

Je kunt jezelf voorstellen dat je door deze manier van leven uiteindelijk tegen de lamp loopt. We kennen allemaal wel één of meerdere mensen binnen onze omgeving die een burn-out hebben gehad óf erop af stevenen. Misschien heb je het zelf wel meegemaakt en wil je voorkomen dat het nogmaals gebeurt. Spanningsklachten, stress en burn-outverschijnselen maken ons tijdelijk erg egoïstisch. In deze staat van zijn kunnen we niet anders dan enkel nog maar de focus leggen op onszelf. In deze periode moeten we ons richten op mentaal gezond blijven. We nemen afscheid van overbodige ballast. We sluiten onszelf af van de buitenwereld, omdat onze binnentuin moet worden bijgeharkt. Vaart er iemand toevallig op dat moment tegen jouw richting in? Dan moet deze persoon overboord. We gaan op een langdurige spirituele ontdekkingsreis en komen uiteindelijk tot de conclusie dat het anders kan. Dat het anders móét. 

Zorgzaamheid op de achtergrond

Graag wil ik even attenderen op de huidige staat van de zorg binnen onze samenleving. Zorgzaamheid is enorm belangrijk voor ons gevoel van veiligheid en verbinding. Zorgzaamheid is tegenwoordig eerder de uitzondering in plaats van de regel. Er is nog maar een beperkte groep mensen die zich inzet voor ons mentale en fysieke welzijn. Dit creëert een grote druk op zorgprofessionals, terwijl steeds meer mensen het gevoel hebben dat ze er alleen voor staan.

Helaas lijkt de zorg steeds meer te draaien om winst en groei, in plaats van om het welzijn van de mensen die zorg nodig hebben. Zorginstellingen worden vaak beoordeeld op hoeveel ze kunnen besparen en hoe snel ze kunnen werken, terwijl persoonlijke aandacht en kwaliteit van zorg op de achtergrond raken. Zorgverleners krijgen steeds meer druk om zoveel mogelijk mensen in korte tijd te helpen, wat ten koste gaat van de zorg die ze kunnen bieden. Bezuinigingen en efficiëntie zorgen voor onpersoonlijke zorg, wat zowel de zorgverleners als de patiënten niet ten goede komt. Het is tijd om weer te focussen op het welzijn van mensen, in plaats van alleen op de winst. 

Waarom vertraging de enige oplossing is om verder te komen 

Vertragen is noodzakelijk, omdat we in een wereld van constant haasten en multitasking vaak de diepte en betekenis van onze acties missen. Het idee van vertragen is tegenstrijdig aan de snelle levensstijl die we gewend zijn, maar het heeft verschillende voordelen die ons helpen om beter, duurzamer en bewuster te leven. 

Stel je eens een samenleving voor waarin rust en verbondenheid de basisprincipes zijn. In deze samenleving is het tempo van het dagelijks leven niet gejaagd, maar wordt er ruimte gecreëerd voor reflectie, creativiteit en zorg voor elkaar. Het draait niet om constante productiviteit, maar om het welzijn van het individu en de gemeenschap. In deze samenleving wordt tijd genomen voor echte sociale interacties. Mensen ontmoeten elkaar niet snel voor een kort gesprek, maar blijven langer in contact, luisteren echt naar elkaar en bouwen diepere relaties op. 

Onderwijs is niet meer gericht op het voorbereiden van kinderen op een toekomst van constante competitie, maar op het ontwikkelen van hun volledige potentieel. Emotioneel, creatief, intellectueel en sociaal. Kinderen leren niet alleen cijfers en feiten, maar ook hoe ze zorgen voor zichzelf en voor anderen, hoe ze omgaan met emoties, en hoe ze hun passies kunnen volgen in plaats van alleen maar een carrière pad.

Zorg zal worden gezien als een waardevolle taak die de gemeenschap samenbrengt. Zorgprofessionals krijgen niet alleen de middelen om hun werk goed te doen, maar worden ook gewaardeerd voor de cruciale rol die ze spelen in het welzijn van anderen. Zorg is geen opgave die door een paar mensen wordt uitgevoerd, maar een gedeelde verantwoordelijkheid die iedereen aangaat.

Werk is niet het middelpunt van ieders leven, maar een onderdeel van een breder geheel. Mensen werken niet om te overleven, maar om iets te bijdragen aan de samenleving, op een manier die hen vervult en tegelijkertijd ruimte laat voor persoonlijke tijd, ontspanning en zelfontplooiing. Er is geen druk om te presteren voor de buitenwereld. Succes is persoonlijk en voelt bevredigend omdat het is afgestemd op wat je zelf belangrijk vindt.

In deze samenleving worden natuurlijke hulpbronnen niet gezien als zaken om uit te buiten, maar als kostbare schatten die we moeten koesteren en beschermen. Duurzaamheid is de norm, en we werken samen om een wereld achter te laten die niet alleen voor onszelf, maar ook voor toekomstige generaties leefbaar is.

Lekker zweverig allemaal, is dit wel mogelijk? 

Ik zal de eerste (en gelukkig) de laatste niet zijn die pleit voor een andere samenleving. Er zijn verschillende alternatieve economische modellen en manieren van werken die meer rekening houden met menselijke behoeften, duurzaamheid en welzijn. Hier zijn een paar mogelijke benaderingen:

1. De donuteconomie 

Dit model stelt dat de economie binnen sociale én ecologische grenzen moet blijven. Het gaat niet alleen om groei, maar om een balans waarin iedereen genoeg heeft om goed te leven, zonder de planeet uit te putten. De focus ligt op welzijn in plaats van eindeloze groei.

2. Degrowth 

In plaats van steeds meer produceren en consumeren, pleit deze beweging voor een kleinere, duurzamere economie waarin we minder werken, minder verspillen en meer tijd overhouden voor zingeving, creativiteit en zorg voor elkaar.

3. De circulaire economie

Dit model richt zich op hergebruik, reparatie en duurzaamheid. In plaats van grondstoffen uit te putten, wordt alles opnieuw gebruikt en blijven producten langer in omloop. Dit vertraagt de economische cyclus en vermindert de druk om steeds maar meer te produceren.

4. Basisinkomen en kortere werkweken

Een basisinkomen of een 4-daagse werkweek kan ervoor zorgen dat mensen minder stress ervaren en meer tijd overhouden voor familie, rust en creativiteit. Dit verlaagt de prestatiedruk en kan bijdragen aan een evenwichtigere economie.

5. Lokale en coöperatieve economieën

In plaats van alles te laten draaien om grote multinationals, kunnen lokale gemeenschappen meer zelfvoorzienend worden. Denk aan lokale voedselproductie, ruilsystemen en gemeenschappelijke initiatieven waarin samenwerking belangrijker is dan winstmaximalisatie.

6. Betere meetinstrumenten dan BNP

Het Bruto Nationaal Product (BNP) meet alleen hoeveel geld er wordt verdiend, maar niet of mensen gelukkig of gezond zijn. Alternatieve meetmethodes zoals de Happy Planet Index of Bruto Nationaal Geluk (zoals in Bhutan) laten zien dat een economie ook kan draaien om welzijn in plaats van alleen groei.

Hoewel er veel positieve ontwikkelingen zijn, is er nog steeds weerstand tegen het idee van een alternatieve economie. Grote multinationals hebben een enorme invloed, waardoor het moeilijk is om dergelijke veranderingen door te voeren. Ook speelt politieke wil een belangrijke rol. Het ontwikkelen van een alternatieve economie is een langzaam proces van aanpassing, aangepaste regelgeving en maatschappelijke bewustwording. En die bewustwording begint bij onszelf. Wij zullen ons moeten inzetten om deze positieve veranderingen uiteindelijk door te kunnen voeren. 

Wat kunnen we zelf doen?

Wanneer je, net als ik, klaar bent met de schreeuwerige maatschappij (en niet wil wachten op beslissingen vanuit de regering), zijn er stappen die je zelf al kan zetten richting een rustiger leven. 

1. Stel jezelf de vraag: ''Wat heb ik echt nodig om gelukkig te zijn?'' 

Hier begint het. Het antwoord op deze vraag zal voor iedereen verschillend zijn. Ik ben bijvoorbeeld tevreden met minder woonoppervlak, een goedkope auto, eenvoudige en gezonde maaltijden, uitjes in de natuur, een kleine garderobe en een bescheiden hoeveelheid aan essentiële spullen. 

2. Stel jezelf de vraag: ''Wanneer ik tevreden ben met minder, kan ik het mijzelf dan veroorloven minder te werken?'' 

Het antwoord is waarschijnlijk ''ja''. Waarom zouden we vijf dagen per week werken, om vervolgens maar twee dagen te mogen genieten? Deze vrije dagen worden vaak ook nog eens gevuld met huishoudelijke taken en sociale verplichtingen, omdat we er doordeweeks niet aan toe komen. We werken ons een slag in de rondte voor maximaal 4 vakantieweken per jaar. Moeten we het daarmee doen? Wat als je voor jezelf een leven kan creëren waarvan je geen vakantie meer nodig hebt? Daar zijn reisorganisaties en luxueuze hotels niet blij mee, maar dat lijkt mij juist een stap in de goede richting. Dat we de multinationals niet meer ondersteunen bij hun exponentiële groei. 

3. Neem de tijd om te vertragen

Door minder gehaast te zijn, kunnen we de waarde van leven in het moment, kwaliteit van relaties en innerlijke rust opnieuw ontdekken. Bel iemand op en voer een leuk gesprek. Ga bij iemand op de koffie en neem een stuk versgebakken cake mee als verrassing. Trek je wandelschoenen aan en ploeter door het bos. Ontdek een nieuwe hobby zoals schilderen, boetseren, tennissen, bloemschikken of gitaarspelen. Doe dingen die je rust geven zoals mediteren, yoga, ademhalingsoefeningen of mindfulness. 

Er zijn ontzettend veel aanpassingen mogelijk. Met een dikke middelvinger richting het kapitalisme, maak ik het mijn missie om mensen bewust te maken van hun capaciteit om de ketting te doorbreken. 

Laten we ons de komende tijd focussen op vertragen. Laten we onze smartphones wegleggen en deelnemen aan echte gesprekken. Laten we minder werken en tevreden zijn met hetgeen dat we hebben. Laten we inleveren op overmatige luxe en genieten van een eenvoudiger leven. Laten we blijven streven naar een betere samenleving en uiteindelijk een alternatieve economie.